Abstract : ब्रिटीश राजवटीपासून स्वातंत्र्य मिळविण्यासाठी भारतात जी चळवळ तिचे वैचारीक धारणा व कार्य शैलीच्या दृष्टिने प्रामुख्याने चार प्रवाह दिसतात.मवाळ,जहाल,गांधीवादी व क्रांतिकरक हे ते चार प्रवाह होत.राष्ट्रीय कॉग्रेसमधील मवाळ नेत्यांची भिक्षुकी वृत्ती आणि जहाल ने